Forex və ya beynəlxalq valyuta bazarı dünyanın ən böyük və dinamik bazarlarından biridir. Forex-in strukturuna və əsas oyunçularına qısa bir baxış:
1. Banklar və maliyyə institutları:
- Mərkəzi Banklar: Onlar ölkənin valyutasını tənzimləmək, inflyasiyaya nəzarət etmək və maliyyə sabitliyini qorumaq üçün Forex bazarında iştirak edirlər.
- Kommersiya bankları: Onlar bazarda öz adından və ya korporasiyalar, investorlar və institusional treyderlər də daxil olmaqla müştəriləri adından ticarət edirlər. Valyuta (Forex) bazarında JPMorgan Chase, HSBC, Barclays, Bank of America və başqaları kimi iri banklar likvidliyin təmin edilməsində və ticarət əməliyyatlarının həyata keçirilməsində əsas rol oynayır.
2. İnvestorlar:
- Pərakəndə treyderlər.Bunlar broker şirkətləri vasitəsilə Forex bazarında ticarət edən şəxslərdir. Onlar həm təcrübəli peşəkarlar, həm də yeni sərmayə qoymağa başlayanlar ola bilərlər.
- İnstitusional İnvestorlar: Böyük həcmdə Forex bazarında ticarət edən hedcinq fondları, pensiya fondları, sığorta şirkətləri və digər maliyyə institutları daxildir.
3. Broker şirkətləri:
Onlar müştərilər və bazar likvidliyi arasında vasitəçi kimi çıxış edərək pərakəndə treyderlər üçün Forex bazarına çıxışı təmin edir. Brokerlər öz müştərilərinə ticarət platformaları, analitik alətlər və təlim xidmətləri təqdim edirlər.
Bir qayda olaraq, brokerlər valyuta bazarının daha böyük iştirakçısı daxilində birləşirlər. Likvidlik provayderi brokerin qarşı tərəfi kimi çıxış edir və bir neçə brokerin ümumi sifariş orderlərinin həcmini, yüz milyonlarla dollarlıq sifarişlərin alındığı banklararası məkana çıxarır. Bəzi hesablamalara görə, bütün forex bazarı iştirakçılarının gündəlik dövriyyəsi bir neçə trilyon ABŞ dolları təşkil edə bilər. Banklararası məkan hər hansı bir sifarişin son nöqtəsidir, istər bizim kimi treyderlərin ticarət sifarişi, istərsə də Nestle şirkətinin Çində satışdan əldə etdiyi yuanların dollara dəyişdirmə əməliyyatı .
4. Böyük Korporasiyalar:
Bir çox iri beynəlxalq şirkətlər valyuta dəyişmələrindən qorunmaq və qlobal bazarda fəaliyyətlərinin sabitliyini təmin etmək üçün Forex bazarında iştirak edirlər.
- Valyuta mübadiləsi: Bir çox iri korporasiyaların beynəlxalq əməliyyatları var və biznes əməliyyatlarını həyata keçirmək üçün valyuta mübadiləsi tələb olunur. Məsələn, avropalı təchizatçı ilə işləyən ABŞ şirkəti hesablarını ödəmək üçün avro ala bilər.
- Valyuta Riskindən Qorunmaq üçün: Korporasiyalar valyuta məzənnəsinin dalğalanması ilə bağlı risklərdən qorunmaq üçün Forex bazarından istifadə edə bilərlər. Məsələn, əgər şirkət bir neçə ay ərzində xarici valyutada ödəniş alacağını gözləyirsə, gələcəkdə onun azalmasından zərər görməmək üçün həmin valyutanı bu gün almaq üçün müqavilə bağlaya bilər.
- İnvestisiya və Spekulyasiyalar: Bəzi korporasiyalar mənfəət üçün sərmayə qoymaq və ya spekulyasiya etmək üçün Forex bazarında iştirak edə bilər. Onlar öz maliyyə resurslarından valyuta bazarında ticarət etmək və həmçinin investisiya portfelini diversifikasiya üçün istifadə edə bilərlər.
- Ehtiyatların İdarə Edilməsi: Bəzi böyük korporasiyalar, xüsusən də beynəlxalq iştirakı və əhəmiyyətli maliyyə ehtiyatları olanlar, müxtəlif valyutalarda nağd pul və ehtiyatlarını idarə etmək üçün Forex bazarından istifadə edə bilərlər. Şirkətlər valyuta riski ilə üzləşə bilər, xüsusən də onlar müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərirlərsə və müxtəlif valyutalarda biznes əməliyyatları aparırlarsa. Forex bazarından istifadə etməklə, forvard müqavilələri və ya opsionlar kimi xüsusi əməliyyatlara girərək valyuta dəyişmələri ilə bağlı potensial itkilərdən qoruna bilərlər. Onlar həmçinin müxtəlif ödənişlər və ya investisiyalar üçün vəsaitləri bir valyutadan digərinə səmərəli şəkildə çevirə bilərlər.
5. Tənzimləyici orqanlar:
Forex bazarı müxtəlif ölkələrin maliyyə orqanları tərəfindən tənzimlənir. Tənzimləyicilər investorların maraqlarını qorumaq, bazarın ədalətliliyini və şəffaflığını təmin etmək, saxtakarlıq və ədalətsiz təcrübələrin qarşısını almaq üçün brokerlər və digər bazar iştirakçıları üçün standartlar və qaydalar müəyyən edir.
Məsələn, ABŞ-da Qiymətli Kağızlar və Birja Komissiyası (SEC) maliyyə bazarlarında, o cümlədən Forex bazarında broker və treyderlərin fəaliyyətini tənzimləyir. Böyük Britaniyada Financial Conduct Authority (FCA) maliyyə xidmətlərinin, o cümlədən Forex brokerlərinin fəaliyyətinin tənzimlənməsinə cavabdehdir.
Bu tənzimləyici orqanlar ümumiyyətlə lisenziyalaşdırma, kapital, hesabat, likvidlik və brokerlərin bazarda fəaliyyət göstərməsinə icazə verilməsi üçün riayət etməli olduğu digər qaydaları müəyyən edirlər.