Forexdən uzaq olan və hətta yeni başlayanlar üçün məqalələrdə, forumlarda və TV-də iqtisadi xəbər proqramlarında yazılanları və deyilənləri anlamaq kifayət qədər problemli ola bilər. Forex terminləri, jarqonları əslində olduqca sadədir və yadda saxlamaq asandır.
Deməli, təsəvvür edək ki, heç nə bilməyən bir adam proqramı işə salıb və qarşısında qarışıq qrafikləri görür. Gəlin baxaq görək onun Forex lüğətinə hansı terminləri əlavə etmək lazımdır.
Forex lüğətində baza terminlər:
Barlar / şamlar – qrafik növü. Hər bir zaman kəsiyi xarakterik bir fiqurla göstərilir. Bu, məlumatın qavranılmasını xeyli asanlaşdırır və lazımsız detalları aradan qaldırır.
Timeframe — bu bir şamda yer alacaq vaxt çərçivəsi. Məsələn, əgər bu M5-dirsə, onda bir şam/bar beş dəqiqəlik interval göstərəcək. H1-ə qədər olan bütün zaman çərçivələri adətən kiçik, yuxarıdakılar isə böyük hesab olunur. Bundan asılı olaraq,mövqe tutma müddəti də müəyyən edilir — qısamüddətli, ortamüddətli və uzunmüddətli.
Ticks və pips. Ticks (tik) minimum mümkün qiymət dəyişikliyidir. pips valyuta məzənnəsinin dəyişməsinin əsas ölçü vahididir, vergüldən sonar dördüncü onluqda yerləşir, yəni on ticks-ə bərabərdir. “New chart” (Yeni sifariş) düyməsini klikləsəniz, bir Tik (“ticks”) diaqramını göstərən bir pəncərə açılacaqdır.
Sifariş orderi — treyderin ticarət sifarişidir, məsələn, bazarda açılan alış və ya satış mövqeyidir. O, ya bazarda,cari qiymətə ilə alınır, ya da limit orderi (sifariş) şəklində açıla bilər.
Bazarda mövqe iki cür olur:
Qısa, şort. Buna satış deyirlər. Spekulyativ mövqelər nəzərdə tulur.
Uzun, lonq. Bunlar alışdır, uzunmüddətli investisiya nəzərdə tutulur.
Hər iki termin Foreksə, fond birjasından gəlib.
Spred. İki qiymət var — biri alış üçün «Ask» qiyməti, ikincisi — satış üçün «Bid» adlanır. Aralarındakı fərq — Spreddir. Yəni bazara girən kimi treyder dərhal özünü spredin ölçüsünə bərabər olan kiçik bir mənfidə(ziyanda) görür. Müxtəlif brokerlərdə spred ölçüsü fərqli olur, adətən komissiyasız hesablar üzrə 0,7-dən 3 pipsə qədərdir.
svop – bu sizin açdığınız mövqenin bir gecə ərzində saxlamaq üçün (mövqeyiniz o biri ticarət gününə keçir) tutulan və ya ödənilən komissiyanı təmsil edir. Yəni svop həm müsbət ola bilər, həm də mənfi. Bu, valyuta cütlüyündə olan valyutalar arasında faiz dərəcələrindəki fərqlə bağlıdır.
Stop Loss — bazar sizin açdığınız mövqenin əksinə hərəkət edən zaman itkiləri məhdudlaşdırmaq məqsədiylə müəyyən qiymət səviyyəsində ticarəti avtomatik bağlamaq üçün treyder tərəfindən açılmış sifarişdir.
Teyk profit — gözlənilən mənfəətin məbləğini bildirən termindir, qiymət əvvəlcədən təyin etdiyimiz səviyyəyə çatdıqda və mənfəət qeydə alındıqda əməliyyat bağlanır;
Breakeven(qırılma nöqtəsi) — qiymət geri dönərsə, treyderin itkilərə məruz qalmayacağı bir səviyyədə stop loss təyin etmək prosesidir. Qiymət treyderin xeyrinə hərəkət etdikdə, mənfəəti qorumaq və ya itkiləri minimuma endirmək üçün stoploss mövqenin giriş səviyyəsinə və ya daha yüksək səviyyəyə köçürülür.
Ortalama yaxud martingale, qiymət birinci sifarişə zidd olarsa, əlavə sifarişlərin açılmasını nəzərdə tutan strategiyalardır. Onlar eyni istiqamətdə açılır və yeni başlayanlar tərəfindən istifadə üçün tövsiyə edilmir.
Forexdə lot — ticarət əməliyyatının həcmi üçün standart ölçü vahididir. Bir standart lot,valyuta cütlüyündə baza valyutasının 100.000 vahidinə ekvivalentdir.
Leveraj (və ya kredit çiyni) — treyderlərə öz kapitallarını əhəmiyyətli dərəcədə aşan həcmlərlə ticarət etməyə imkan verən maliyyə alətidir. Bu, treyderin öz əmanəti ilə müqayisədə dəfələrlə çox vəsaitlə işləyə biləcəyini göstərən əmsaldır.
Marja — bir treyderin lüğətindəki əsas anlayışlardan biridir. Brokerin mövqelərini qorumaq üçün ehtiyatda saxladığı vəsaitin miqdarına aiddir. Yəni marja, treyderin bazarda mövqe açmaq və saxlamaq üçün hesabında lazım olası vəsaitin məbləğidir
Marja zəngi treyderə onun vəsaitlərinin səviyyəsinin marja məbləği ilə müqayisədə təhlükəli diapazonda olması barədə bildirişdir. Bir çox treyderlər üçün marja göstəricisinin 80-100% səviyyəsində yerləşir.
Stop out – treyderin mövqelərinin broker tərəfindən məcburi bağlanmasına aid olan ticarət terminidir. Bu, treyder hesabındakı vəsaitin məbləği broker tərəfindən müəyyən edilmiş kritik səviyyədən aşağı düşdükdə baş verir. Stop-out səviyyəsi adlanan bu səviyyə marjanın faizi kimi ifadə edilir və adətən 40-80% təşkil edir.
Demo hesab — maliyyə bazarlarında ticarət bacarıqlarını öyrənmək və tətbiq etmək üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi hesab növüdür. Onun əsas xüsusiyyəti belə hesabdakı vəsaitlərin real deyil, virtual pul olmasıdır. Bu, istifadəçilərə müxtəlif ticarət strategiyalarını etibarlı şəkildə sınaqdan keçirməyə, avtomatlaşdırılmış ticarət sistemlərindən istifadə etməyə (məsələn, Forex bazarında), texnikalarla təcrübə keçirməyə və real vəsaitlərini riskə atmadan konkret brokerin ticarət şərtləri ilə tanış olmağa imkan verir
Trend — bazarın hərəkət istiqamətidir və müxtəlif vaxt çərçivələrində (zaman intervalları) fərqlənə bilər. Məsələn, gündəlik qrafikdə uzunmüddətli eniş trendi olabilər, dəqiqə qrafikini açanda isə trendin yüksəlişini görə bilərik. Buna görə də bazarı təhlil edərkən zaman miqyasını nəzərə almaq vacibdir.
İki əsas trend növü var:
Yuxarı trend (buğa trendi):
Ümumi yuxarı qiymət hərəkəti ilə xarakterizə olunur.
Aktivlərin qiymətlərinin artdığını göstərir.
Aşağı trend (ayı trendi):
Ümumi aşağı qiymət hərəkəti ilə xarakterizə olunur.
Aktivlərin qiymətlərinin aşağı düşdüyünü göstərir.
Korreksiya (və ya geri dönüş) — ticarətdə qiymətin əsas trendə qarşı hərəkət etməyə başladığını əks etdirən bir vəziyyətdir. Bu, daha böyük bir trendin bir hissəsi kimi baş verən qiymət istiqamətində müvəqqəti dəyişiklikdir. Korreksiyalar müxtəlif zaman kəsiklərində müşahidə oluna bilər.
Forex bazarında valyuta cütləri üç əsas kateqoriyaya bölünür:
Əsas (major) cütlüklər:
ABŞ dolları və ən populyar valyutalarla cütləri ehtiva edir.
Nümunələr: AUD/USD (Avstraliya dolları/ABŞ dolları), EUR/USD (Avro/ABŞ dolları), GBP/USD (Britaniya funtu/ABŞ dolları), NZD/USD (Yeni Zelandiya dolları/ABŞ dolları), USD/CHF ( dollar ABŞ/CHF), USD/CAD (ABŞ dolları/Kanada dolları), USD/JPY (ABŞ dolları/Yapon yeni).
Kross cütlüklər:
ABŞ dolları daxil olmayan cütlər.
Onlar əsas cütlərin bir hissəsi olan valyutalar arasında formalaşır.
Nümunələr: EUR/JPY (Avro/Yapon Yeni), GBP/AUD (Britaniya Funtu/Avstraliya Dolları).
Ekzotik cütlər:
Geniş qəbul edilməyən və tədavül həcmi az olan valyuta daxildir.
Nümunələr: USD/SGD (ABŞ dolları/Sinqapur dolları).
Diver — Divergensiya, «ossillyatorlar» qrupunun bəzi göstəricilərindən olan bir siqnaldır. Bir çox insanlar səhv olaraq həm buğa bazarından gələn, həm də ayı bazarından gələn siqnalları bir adlandırırlar. Divergensiya yüksələn trendin sonunda baş verən divergensiyadır. Konvergensiya azalan bazarda formalaşan yaxınlaşmadır. Eyni siqnalın bu versiyalarının hər ikisi eyni şeyi ifadə edir — geri çevrilmə.
İndikator — qiymət hərəkətlərini proqnozlaşdırmaq üçün kotirovkaların riyazi və ya qrafik analizini həyata keçirən texniki analiz vasitəsidir.
Şərtlərin müxtəlifliyinə baxmayaraq, ticarət prosesi sayəsində onlar asanlıqla və tez yadda qalır. Hər dəfə ticarət terminindən istifadə etdiyiniz zaman o, istifadə şərtləri ilə birlikdə yaddaşda saxlanılır. Əslində, lüğət o qədər də böyük deyil və bazarda bir neçə həftə işlədikdən sonra bütün lazımi məlumatları xatırlaya bilərsiniz. Bütün jarqonlar tez-tez ixtisaslaşmış forumlarda tapılır və əvvəlcə qeyri-adi görünür. Ancaq həmişə anlaşılmaz bir termin haqqında soruşa bilərsiniz — zarafatlar arasında izah edəcək biri olacaq. Xüsusi Forex lüğətini yadda saxlamaq asandır.
Federal Ehtiyat Sistemi (FES) (daha çox FED olaraq da adlandırılır) ABŞ-nin Mərkəzi Bankı səlahiyyətində olan maliyyə strukturu. FES-in kapital formasının şəxsi olmasına baxmayaraq (aksiyaları xüsusi statusa malikdir) onun idarə olunmasında dövlət xüsusi rol oynayır. Mərkəzi bank funksiyasını icra edən müstəqil maliyyəiqtisad institutu. Federal Ehtiyat Sistemi ABŞ dollarının rəsmi emissiyasını həyata keçirə bilir; milli pul siyasətini müəyyən edir; özəl kommersiya bank institutlarının fəaliyyətinə nəzarət edir və tənzimlənməsini həyata keçirir; depozit institutlarına, ABŞ hökumətinə maliyyə xidmətləri göstərir.
Bu baza terminləri hər bir forex treyderi bilməlidir